Vergisel Arama Yetkisi ve Süreci

Aramalı inceleme kararı verilmesine ilişki talebi, vergi incelemesi yapmaya yetkili memurlar tarafından yapılabilir[1]. Bu kişiler dışında yapılan taleplere istinaden arama kararı verilemeyecek, yapılan işlem aramalı inceleme olarak anılamayacaktır. Vergi incelemesi yapmaya yetkili memurlar, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulmaları halinde doğrudan hakimden izin talep edebilirler. Fakat, vergi incelemesi sırasında vergi kaçakçılığı suçu işlendiğinin anlaşılması, tespit edilmesi halinde VUK m. 367’de yer alan prosedürü işleterek, mütalaa eklenmiş bir vergi suçu raporu ile Cumhuriyet savcılığına ihbarda bulunmaları gerekecektir[2].

Aramalı inceleme, VUK m. 135’te sayılmış olan vergi incelemesi yapmaya yetkili memurlar tarafından icra edilecektir[3]. Bu süreçte VUK m. 7 uyarınca; “Bilümum mülkiye amirleri, emniyet amir ve memurları, belediye başkanları, köy muhtarları ve kamu müesseseleri vergi kanunlarının uygulanmasında uygulama ile ilgili memurlara ve komisyonlara ellerindeki bütün imkanlarla kolaylık göstermeye ve yardımda bulunmaya mecburdurlar.”

Arama işlem gündüz saatlerinde ve mesai saatleri içinde gerçekleştirilir. Bu konuda açık bir düzenleme bulunmadığından VUK m. 147 uyarınca CMK hükümleri uygulanır. Gündüz başlanıp tamamlanamayan arama işlemlerine gece devam edilmesi gereklidir, çünkü aramaya ara verilmesi işlemin amacını tehlikeye sokabilecektir. Resmi çalışma saatleri dışında bir incelemeye başlanması veya başlatılmış bir incelemenin devam ettirilmesi mümkün değildir. Ancak gündüz saatlerinde başlatılan bir arama, meşru bir gerekçeyle gece saatlerine devam ettirilebilir. Bununla birlikte, dürüst işlem ilkesine aykırı olarak aramanın gece saatlerine kasıtlı şekilde sarkıtılması durumunda, gerçekleştirilen işlem hukuka aykırı sayılacaktır[4]. Arama, genel hükümlere göre icra edilecek arama tedbiri ile benzer şekilde, delilin elde edilmesiyle yahut elde edilemeyeceğinin anlaşılmasıyla neticelenir[5].

Aramalı incelemede inceleme sürecinin 3 ay içinde tamamlanması gerekmektedir. İnceleme 3 ay içinde haklı bir nedenle bitirilmediği takdirde üç aylık denetim süresinin haklı nedenler sunularak belli bir süre uzatılması istenebilecektir[6]. Bu sürenin ne kadar olacağına yahut kaç defa uzatma istenebileceğine ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Fakat sınırsız olduğu şeklinde bir değerlendirme, hukuk güvenliği ilkesiyle bağdaşmayacaktır.

[1] Selim Kaneti, Esra Ekmekci, Gülsen Güneş, Mahmut Kaşıkcı, Vergi Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2. Baskı, 2022, s. 254.

[2] Tuğçe Aysal, Vergi Kaçakçılığı Suçları, Ankara: Yetkin Yayınları, 2024, ss. 92-93.

[3] “vergi inceleme elemanı olmaksızın polislerce yapılan aramalı inceleme usulsüzdür.” Y. 11. CD. E. 2016/3378 K. 2018/1231 T. 14.02.2018 (Murat Batı, Vergi Hukuku (Genel Hükümler), Ankara: Seçkin Yayınları, 4. Baskı, 2024, s. 281.)

[4] Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınları, 17. Baskı, 2024, s. 332.

[5] Kaneti/Ekmekci/Güneş/Kaşıkcı, op. cit., s. 253.

[6] VUK m. 145/1,2.